നാലു സുന്ദര ദശാബ്ദങ്ങൾ

മെയ് 5 - ഇന്ന് എനിക്ക് നാല്പതു വയസ്സായി എന്നുള്ളത് അത്ര വലിയ ഒരു കാര്യമായിട്ട് എനിക്ക് തോന്നുന്നില്ല. പക്ഷേ, കഴിഞ്ഞ നാലു  ദശാബ്ദങ്ങൾ ഇക്കണ്ട പല കടമ്പകളും ചാടിക്കടന്ന് ഇന്നും ഞാൻ ജീവനോടെ ഇവിടെ ഇരിപ്പുണ്ടല്ലോ എന്നാലോചിക്കുമ്പോൾ എനിക്കത് വലിയ ഒരു സംഭവം തന്നെയാണെന്ന് തോന്നിപ്പോവും. "ഈ നാലു പതിറ്റാണ്ട് മറ്റുള്ളവരിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി എന്തെങ്കിലും ചെയ്യാൻ കഴിഞ്ഞോ?" എന്ന് ഞാൻ എന്നോട് തന്നെ ചോദിച്ചു. എല്ലാവരും വ്യത്യസ്തമായി തന്നെയല്ലേ ജീവിക്കുന്നത്? ആരും ഒരുപോലെയല്ലല്ലോ എന്ന് എൻ്റെ ഉള്ളിലെ ഞാൻ എന്നോടു തന്നെ പറഞ്ഞു. നമ്മുടെ നിത്യാനന്ദ സ്വാമികൾ പറഞ്ഞതു പോലെ, "നിൻ്റെയുള്ളിലുള്ള നീ, നിന്നോട് സംവദിക്കുന്ന നീ..."  അല്ലെങ്കിൽ "തേന്മാവിൻ കൊമ്പത്ത്" സിനിമയിൽ പപ്പു ചേട്ടൻ പറഞ്ഞതു പോലെ, "നീയാരാണെന്ന് നിനക്കറിയില്ലെങ്കിൽ നീ എന്നോട് ചോദിക്ക്..." 

ഈ എൻ്റെയുള്ളിലെ ഞാൻ കുറെ നാളായി കൂടെ കൂടിയതാണ്. പക്ഷേ, അത് കൂടുതലും സജീവമായി ഇടപെടലുകൾ നടത്തി തുടങ്ങിയത് മുപ്പതുകളുടെ പകുതിയോടെയാണ്. ഈ മധ്യവയസ്സ് എന്ന് പറയുന്നത് ഒരു മാതിരി കൗമാരം പോലെയാണ്. കുട്ടിയാണോ? അല്ല. എന്നാൽ യുവാവ്/യുവതി ആണോ? അതുമല്ല. ഇതിന് രണ്ടിനും ഇടയിൽ കിടന്ന് തിളക്കുന്ന ഒന്നാണ് ഈ കൗമാരം. അതേ പോലെ തന്നെ, ചെറുപ്പമാണോ? അല്ല. എന്നാൽ വയസ്സായോ? അതുമില്ല. ഇതിന് രണ്ടിനും ഇടയിൽ കിടന്ന് ഊഞ്ഞാലാടുന്നവരാണ് ഈ മധ്യവയസ്കർ എന്ന് വേണമെങ്കിൽ പറയാം. Teenage depression പോലെ തന്നെ കണ്ടു വരുന്ന ഈ പ്രതിഭാസത്തിന് ഡോക്ടർമാർ Midlife crisis എന്നൊക്കെ പേരിട്ടു വിളിക്കാറുണ്ട്. എനിക്ക് ഒരു ഞാനേ ഉള്ളൂ എങ്കിൽ രണ്ടും മൂന്നും "ഞാൻ" ഒക്കെ കൂടെ കൊണ്ടു നടക്കുന്നവരുണ്ട്. ഒരു കാര്യം ചെയ്യാൻ ഇറങ്ങുമ്പോൾ ഇവറ്റകൾ എല്ലാം കൂടെ അഭിപ്രായം പറഞ്ഞ് നമ്മളെ ഇട്ടങ്ങു വട്ടം കറക്കി കളയും എന്നതാണ് ഒരു പ്രശ്നം. എന്നാൽ, ചിലപ്പോഴൊക്കെ നെല്ലും പതിരും ചികഞ്ഞ് ശരിയായ തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കാനും സഹായിക്കും കേട്ടോ. കൈയ്ച്ചിട്ട് ഇറക്കാനും വയ്യ, മധുരിച്ചിട്ട് തുപ്പാനും വയ്യ എന്ന അവസ്ഥയാണ്.

ചില മധ്യവയസ്കരുണ്ട്, 'എനിക്ക് വയസ്സായി, ഇനിയിപ്പോ എന്ത് കാണിച്ചിട്ടെന്താ' എന്നു കരുതി അറുപതുകളിലേക്ക് ഇപ്പോഴേ കാലും നീട്ടി ഇരിക്കുന്നവർ. മറ്റു ചിലരാവട്ടെ, ഇരുപതുകളിൽ നിന്നും വിട്ടു പോകാൻ കഴിയാതെ എന്തൊക്കെയോ കാട്ടി കൂട്ടി അവിടെ തന്നെ നിൽക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഞാനാണെങ്കിൽ ഇതു രണ്ടും കൂടെ എങ്ങനെ ബാലൻസ് ചെയ്ത് കൊണ്ടു പോകാം എന്നുള്ളൊരു ചിന്തയിൽ കിടന്നുള്ള ഞാണിൻമേൽ കളിയിലാണ്. ഒരിത്തിരി അങ്ങോട്ടോ ഇങ്ങോട്ടോ മാറിയാ നമ്മടെ എൻജിൻ തവിടു പൊടി! 

എൻ്റെ അനുഭവങ്ങളും പാളിച്ചകളും തന്ന വെളിച്ചത്തിൽ എനിക്ക് തിരിഞ്ഞ കുറച്ച് കാര്യങ്ങൾ അങ്ങു പറയാം. ആർക്കെങ്കിലും ഏതെങ്കിലും വഴിക്ക് ഉപകാരപ്പെട്ടാൽ എൻ്റെ ഈ നാല്പതു കൊണ്ട് ഒരു നല്ലത് നടന്നല്ലോ എന്നൊരു സന്തോഷം.

1) നല്ലൊരു കേഴ്‌വിക്കാരൻ/ക്കാരി ആവുക.

പലപ്പോഴും നമുക്ക് പറയാനുള്ളത് മാത്രം പറഞ്ഞ്, കേൾക്കേണ്ട കാര്യങ്ങൾ പലതും നമ്മൾ കേൾക്കാതെ പോവുന്നതാണ് പല പ്രശ്നങ്ങളുടെയും തുടക്കം.

2) മറ്റുള്ളവരുടെ കാര്യങ്ങളിൽ ഇടപെട്ട് അഭിപ്രായം പറയാൻ പോകരുത്, അത് നല്ലതിനായാൽ പോലും. അവരായി അവരുടെ പാടായി. ഇങ്ങോട്ട് വന്ന് അഭിപ്രായം ചോദിച്ചാൽ മാത്രം എന്തെങ്കിലും മൊഴിയുക. അതും സ്നേഹവും ആയി യാതൊരു ബന്ധവും ഇല്ല എന്ന് മനസ്സിലാക്കുക. മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതത്തിൽ അനാവശ്യമായി ഇടപെടാതെയും സ്നേഹം പ്രകടിപ്പിക്കാം.

3) മതം ജീവിതവുമായി കൂട്ടിക്കുഴക്കാതിരിക്കുക. ഇതിനെ പറ്റി ഞാൻ മറ്റൊരു ബ്ലോഗ് തന്നെ എഴുതുന്നുണ്ട്. നിങ്ങൾക്ക് ജീവിക്കാൻ മതം ആവശ്യമില്ല, എന്നാൽ മതത്തിന് നിങ്ങളെ ആവശ്യമുണ്ട് താനും. സന്മാർഗ്ഗിയാവാൻ മതവും ദൈവവും വേണമെന്നില്ല. അതിന് മനസാക്ഷിയും മനുഷ്യത്വവും ഉണ്ടായാൽ മതി. അതു തന്നെയാണ് ദൈവവും. നിങ്ങൾ പൂജ ചെയ്തും ദേവാലയങ്ങളിൽ പോയും കളയുന്ന സമയവും പണവും പാവങ്ങൾക്ക് വേണ്ടിയും നിങ്ങൾക്ക് വേണ്ടി തന്നെയും ഉപയോഗിച്ചു നോക്കൂ. സ്യൂഡോസയൻസും മറ്റും കൂട്ടി കലർത്തി ഇന്ന് മതങ്ങൾ വളരെ അധികം പുരോഗമനത്തിൻ്റെ പാതയിലുമാണ്. വിശ്വാസവും വിവേകവും ഒത്തു പോകാൻ ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള രണ്ടു പ്രസ്ഥാനങ്ങളാണ് എന്നറിഞ്ഞാൽ കൊള്ളാം. 

നിങ്ങളുടെ പ്രശ്നങ്ങൾ ദൈവത്തിനെ എൽപ്പിക്കാതെ നിങ്ങൾ തന്നെ തീർക്കാൻ ശ്രമിക്കുക. നിങ്ങൾക്ക് ആശ്വാസമാണ് വേണ്ടതെങ്കിൽ നിങ്ങളുടെ ഏറ്റവും അടുത്ത സുഹൃത്തിനോട് ഹൃദയം തുറക്കുക. തിരിച്ച് ആശ്വസിപ്പിക്കാനെങ്കിലും അവരുണ്ടാവും. തുറന്നു പറച്ചിലുകൾ ഇല്ലാത്തതാണ് നമ്മുടെ പകുതിയിലധികം ആധികൾക്കും കാരണം. 

4) മതം പോലെ തന്നെ നിങ്ങളെ അന്ധരാക്കുന്ന മറ്റു രണ്ടു പ്രതിഭാസങ്ങളാണ് പ്രണയവും രാഷ്ട്രീയവും. പ്രണയത്തെ പറ്റി പിന്നീട് വിശദമായി പറയേണ്ടിയിരിക്കുന്നു. ഇപ്പോൾ രാഷ്ട്രീയത്തെ പറ്റി പറയാം. ഇന്നത്തെ രാഷ്ട്രീയം നല്ലതല്ലെങ്കിലും രാഷ്ട്രീയ അവബോധം അത്യാവശ്യം വേണ്ട ഒന്നു തന്നെയാണ്. നിങ്ങളുടെ രാഷ്ട്രീയ അവജ്ഞ മുതലെടുത്ത് കൊണ്ടാണ് അവർ മുന്നോട്ട് പോകുന്നത് തന്നെ. Politically updated ആയിരിക്കേണ്ടത് ഇന്നത്തെ കാലത്ത് അടിസ്ഥാനപരമായി വേണ്ട ഒരു സംഗതിയാണ്. ഞങ്ങളുടെ വീട്ടിൽ കുട്ടികൾ പത്രം വായിക്കുകയും, അവരുടെ മുന്നിൽ വച്ച് ഞങ്ങൾ രാഷ്ട്രീയം ചർച്ച ചെയ്യുകയും ചെയ്യാറുണ്ട്. അതുകൊണ്ട് തന്നെ അടിസ്ഥാനപരമായ ഒരറിവ് അവർക്കുണ്ട്.    രാഷ്ട്രീയ അവബോധം ഇല്ലാത്ത ഒരു യുവജനത ഒരു രാജ്യത്തെ തന്നെ ഇല്ലാതാക്കാൻ കെൽപ്പുള്ളവരാണ്. ഈ വിഷയത്തിൽ അറിവുള്ളവരുമായി ആരോഗ്യപരമായ ചർച്ചകളിൽ ഏർപ്പെടുന്നത് വളരെയധികം സഹായകരമായിരിക്കും. 

5) പുതിയ കാര്യങ്ങൾ പഠിച്ചു കൊണ്ടിരിക്കുക. ഒരു പരന്ന വായനാ ശീലം ഉണ്ടെങ്കിൽ അത് വളരെ നന്നായിരിക്കും. ഈ ലോകം നമ്മൾ മാത്രമുള്ള ഒരു ചെറിയ കേരളമോ, ഇന്ത്യയോ അല്ല എന്നറിയുക. യാത്രകൾ വളരെ ഉപകാരപ്പെടും. നമ്മുടെ പ്രശ്നങ്ങൾ ഒക്കെ ഒരു പ്രശ്നമേയല്ല എന്നറിയാൻ ഇതൊക്കെ കുറച്ച് സഹായിച്ചേക്കാം. വെറുതേ ഇരിക്കുന്നവൻ്റെ തല ചെകുത്താൻ്റെ പണിപ്പുര ആണെന്ന് കേട്ടിട്ടില്ലേ? ദതന്നെ...

6) പഠിച്ച കാര്യങ്ങൾ തെറ്റാണെങ്കിൽ തിരുത്താൻ ഉള്ള മനസ്സ് കാണിക്കുക. Learn to unlearn. ഒന്നിനെയും അന്ധമായി വിശ്വസിക്കരുത്. നിങ്ങൾ പഠിക്കുന്ന പാഠപുസ്തകങ്ങൾ, മതഗ്രന്ഥങ്ങൾ പോലും അപ്പാടെ വിഴുങ്ങാതെ കാര്യകാരണ സഹിതം ഗവേഷണം നടത്തി മനസ്സിലാക്കി പഠിക്കുക. 

7) നോ പറയാൻ പഠിക്കുക. എന്നാൽ, അതിനർത്ഥം കാണുന്നതിനോടെല്ലാം നോ പറയുക എന്നല്ല. അത് ഗുണത്തിന് പകരം ദോഷം ആയിരിക്കും വരുത്തുക. ഉദാഹരണത്തിന്, നിങ്ങൾ നിങ്ങളുടെ കുട്ടിക്ക് ക്യാരറ്റ് കൊടുക്കുന്നു. കുട്ടി അതിനോട് നോ പറയുന്നു. പുതിയ പാരെൻ്റിംഗ് രീതി അനുസരിച്ച് നിങ്ങൾ കുട്ടിയെ നിർബന്ധിക്കുന്നില്ല. കുട്ടി കുട്ടിക്ക് ഇഷ്ടമുള്ളത് മാത്രം കഴിച്ചു വളരുന്നു. ഇങ്ങനെ വളർത്തുന്ന കുട്ടിക്ക് ഭാവിയിൽ ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ ഉണ്ടാകാൻ വളരെ അധികം സാധ്യത കൂടുതലാണ്. മാത്രവുമല്ല, കുട്ടി പല നല്ല ഭക്ഷണങ്ങളും കഴിക്കാതെ ആവും. കുറച്ചു നിർബന്ധിച്ചിട്ടായാലും എല്ലാം കഴിച്ചു വളരുന്ന കുട്ടികൾ ഭാവിയിൽ ആരോഗ്യവാൻ/വതിമാരായിരിക്കുകയും ചെയ്യും. നമ്മളെയൊക്കെ തന്നെ എടുത്തു നോക്കിയാൽ ഇത് മനസ്സിലാക്കാവുന്നതേയുള്ളൂ.

8) ന്യൂ ജെൻ പാരെൻ്റിംഗ് എല്ലാവർക്കും പറ്റണം എന്നില്ല. സോഷ്യൽ മീഡിയ പാരെൻ്റിംഗ് എല്ലാം കൂടെ എടുത്തിട്ട് കുട്ടിയുടെ മേൽ പരീക്ഷിക്കാതിരിക്കുക. കുട്ടികൾ പരീക്ഷണ വസ്തുക്കൾ അല്ല. സാധാരണ രീതിയിൽ കുട്ടിയെ വളർത്തുന്നതിൽ ഒരു തെറ്റും ഇല്ല. നോ പറയുമ്പോൾ അത് ആക്സെപ്റ്റ് ചെയ്യാൻ കുട്ടികളെ ചെറുപ്പത്തിലേ പഠിപ്പിക്കുക എന്നതാണ് വലിയ കാര്യം. അത് നിങ്ങൾ പല തവണ പല കാര്യങ്ങളും നിഷേധിച്ചു കൊണ്ട് തന്നെ പഠിപ്പിക്കേണ്ട ഒന്നാണ്. കുട്ടികളോട് അവർ സ്പെഷ്യൽ ആണ്, യുണീക് ആണ് എന്നു പറഞ്ഞല്ല വളർത്തേണ്ടത്. പകരം, നീയും മറ്റുള്ളവരെ പോലെ തന്നെയാണ് എന്ന് പറഞ്ഞാണ് വളർത്തേണ്ടത്. ഇല്ലെങ്കിൽ ഭാവിയിൽ ചെറിയ കാര്യങ്ങൾക്കു പോലും ഡിപ്രഷൻ(വിഷാദരോഗം) പിടി പെടുന്ന ഒരു തലമുറയെ നമ്മൾ വളർത്തിയെടുക്കും. 

9) ബന്ധങ്ങൾ കാത്തു സൂക്ഷിക്കാൻ ശ്രമിക്കുക. ബന്ധുക്കൾ ശത്രുക്കൾ ആണെന്ന് ഒരു കാലത്ത് തോന്നുമെങ്കിലും വാസ്തവത്തിൽ വർഷങ്ങൾ കഴിയുമ്പോൾ ആവശ്യം വരുന്ന ഒരു സംഭവം തന്നെയാണ്. മനുഷ്യൻ ഒരു സാമൂഹ്യ ജീവി ആയതുകൊണ്ടും ഭാവിയിൽ ബന്ധുക്കളെ കൊണ്ട് നമുക്ക് ആവശ്യങ്ങൾ വരുമെന്നും മനസ്സിലാക്കിയാൽ അവനവന് നല്ലത്. അതുകൊണ്ട് ചക്കരയും പീരയും ആവണമെന്നല്ല, ആരോഗ്യകരമായ രീതിയിൽ ബന്ധങ്ങൾ മുന്നോട്ട് കൊണ്ടു പോകണം എന്നാണ് പറഞ്ഞു വരുന്നത്. 

10) പോസിറ്റിവിറ്റി അമിതം ആകരുത്. ജീവിതത്തിൽ സന്തോഷവും ദുഃഖവും ഒരു പോലെ വേണം. സന്തോഷം മാത്രം മതി അല്ലെങ്കിൽ നല്ല ചിന്തകൾ മാത്രം ഉള്ളവർ കൂടെ മതി എന്ന് ചിന്തിക്കുന്നത് ഏറ്റവും വലിയ മണ്ടത്തരമാണ്. അങ്ങനെ ഒരു ജീവിതം പ്രായോഗികമല്ല. നെഗറ്റിവിറ്റിയേയും സ്വീകരിക്കാൻ തയ്യാറായിരിക്കുക. എന്നിട്ട് അതിനെ എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യാം എന്ന് ആലോചിക്കുക. സ്വസ്ഥമായിരുന്ന് ചിന്തിച്ചാൽ തീർക്കാവുന്ന പ്രശ്നങ്ങളേ നമ്മളിൽ പലർക്കും ഉള്ളൂ. നമ്മുടെ കൺട്രോളിൽ അല്ലാത്ത കാര്യങ്ങളെ അതിൻ്റെ വഴിക്ക് വിടുക. എൻ്റെ ജീവിതം ഇങ്ങനെ ആയി പോയല്ലോ എന്നോർത്ത് ടെൻഷൻ അടിച്ചു സമയം കളയാതെ എങ്ങനെ അത് നന്നാക്കി എടുക്കാം, അല്ലെങ്കിൽ ഉള്ളതു കൊണ്ട് എങ്ങനെ സന്തോഷം കണ്ടെത്താം എന്ന് ആലോചിക്കുക.

11) മുപ്പത് കഴിഞ്ഞ സ്ത്രീകളോട് തർക്കിക്കാൻ പോകരുത്. അറുപത് കഴിഞ്ഞ ആരെയും തിരുത്താനും പോകരുത്. ഇത് രണ്ടും നടക്കാത്ത രണ്ടു സംഭവങ്ങളാണ്. വയസ്സായ നിങ്ങളുടെ മാതാപിതാക്കളെ അവരായി തന്നെ അംഗീകരിക്കുക. അവർ ചെറിയ കുട്ടികൾക്ക് സമമാണ്.

12) സ്നേഹത്തേക്കാൾ കൂടുതൽ വേണ്ടൊരു സംഗതിയാണ് Gratitude അഥവാ നന്ദി. അത് എത്ര ചെറിയ സഹായവും ആയിക്കോട്ടെ, Gratitude keeps you humble and happy. നമ്മൾ സ്നേഹിക്കുന്നവരൊക്കെ നമ്മളെ തിരിച്ചു സ്നേഹിക്കണം എന്നില്ല, നമുക്കും ചിലരെ അങ്ങോട്ട് സ്നേഹിക്കാൻ കഴിയണം എന്നില്ല. പക്ഷേ, നമുക്ക് അവരോട് എന്നും നന്ദി ഉള്ളവരായിരിക്കാൻ പറ്റും. അതുകൊണ്ട് സ്നേഹത്തേക്കാൾ ഒരു പടി മുന്നിലാണ് gratitude എന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു.

13) ജീവിതത്തിൽ എപ്പോഴും ഇമോഷണൽ ആയി ചിന്തിക്കാതെ പ്രാക്ടിക്കൽ ആയി ചിന്തിക്കുക. നമ്മൾ ഇമോഷണൽ ആവുമ്പോൾ എടുക്കുന്ന തീരുമാനങ്ങൾ കൂടുതലും തെറ്റാനാണ് സാധ്യത.

14) മാറ്റങ്ങളെ അംഗീകരിക്കുക. പത്തു വർഷം മുൻപുള്ള ഞാനല്ല ഇന്നത്തെ ഞാൻ. കഴിഞ്ഞ കാര്യങ്ങളെ ഓർത്ത് വിഷമിച്ചത് കൊണ്ട് ഒന്നും തന്നെ നേടാനില്ല. എല്ലാവർക്കും മാറ്റങ്ങൾ സംഭവിക്കും. മാറ്റങ്ങൾ നല്ലതാവാൻ മാത്രം ശ്രദ്ധിച്ചാൽ മതി. 

15) പ്രണയം, വിവാഹം ഇതൊന്നും അല്ല ജീവിതത്തിൽ പ്രധാനം, പഠിച്ച് ഉയർന്ന വരുമാനം ഉള്ള നല്ലൊരു ജോലി വാങ്ങി സ്വന്തം കാലിൽ നിൽക്കുക എന്നതാണ്. 

16) ആൺകുട്ടികളെയും പെൺകുട്ടികളെയും ഒരു പോലെ പാചകം പഠിപ്പിക്കുക. അതൊരു ബേസിക് ലൈഫ് സ്കിൽ ആണ് എന്ന് അറിഞ്ഞിരിക്കുക.

17) വിവാഹം ജീവിതത്തിൻ്റെ അവിഭാജ്യഘടകം ഒന്നുമല്ല. വിവാഹം എപ്പോഴും രണ്ടു കുടുംബങ്ങൾ തമ്മിലാണ് നടക്കുന്നത്. (ഭാവിയിൽ മാറ്റങ്ങൾ ഉണ്ടായേക്കാം. എങ്കിലും സാമൂഹ്യ ജീവിയായ മനുഷ്യന് അത് ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള കാര്യം തന്നെയാണ്.) അത് മനസ്സിലാക്കി കുറച്ചൊക്കെ അഡ്ജസ്റ്റ് ചെയ്യാൻ മനസ്സുള്ളവർ മാത്രം ആ പണിക്ക് പോവുക. അതിനു പറ്റാത്തവർ മിണ്ടാതെ അവനവൻ്റെ കാര്യം നോക്കി സന്തോഷമായി ജീവിക്കുക. അതുപോലെ കുട്ടികളെ ഉണ്ടാക്കാൻ വേണ്ടി മാത്രം വിവാഹം കഴിക്കരുത്. ഇനി വരുന്ന കാലത്ത് നിങ്ങൾ ആഗ്രഹിക്കുന്നത് പോലെ, നിങ്ങൾക്ക് വേണ്ട സമയത്ത് കുട്ടികളെ ഉണ്ടാക്കാവുന്ന ടെക്നോളജി ഉണ്ടാവും. അതിനിപ്പോൾ വിവാഹം കഴിക്കണം എന്ന് പോലും നിർബന്ധമില്ല. ബന്ധങ്ങൾ മുറിപ്പെടുത്താൻ ഉള്ളതല്ല, സ്നേഹിക്കാനും ആശ്വസിപ്പിക്കാനും ഉള്ളതാണ്.

18) മടി നമ്മുടെ കൂടപ്പിറപ്പാണ്. പക്ഷേ, ആ കൂടപ്പിറപ്പിനെ ഒരുപാടങ്ങ് കേറി സ്നേഹിക്കുന്നത് അത്ര നല്ലതല്ല. കുറച്ചെങ്കിലും ഓർഗനൈസ്ഡ് ആവാൻ ശ്രമിക്കുക. അത് ജീവിതത്തിൽ വലിയ മാറ്റങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കും. നമ്മൾ ചെയ്യുന്നതാണ് നമ്മുടെ കുട്ടികളും കണ്ടു പഠിക്കുന്നത് എന്ന് ഇടക്കൊക്കെ ഓർക്കുക. ചെറിയ ചെറിയ അടുക്കി പെറുക്കൽ ഒക്കെ അവരെ ഏൽപ്പിക്കുക.

19) പുതിയതായി എന്തെങ്കിലും പഠിക്കുക. അതിന് വയസ്സൊരിക്കലും ഒരു തടസ്സമല്ല. 

20) അവസാനമായി പറയാനുള്ളത് യുവത്വത്തിനോടാണ്. ജീവിതത്തിൽ പ്രാക്ടിക്കൽ ആയിട്ടുള്ള എന്നാൽ ഇന്നേ വരെ ആരും പറഞ്ഞു തരാത്ത ഒന്ന്. എല്ലാവരും പറയും, യുവത്വം അടിച്ചു പൊളിക്കൂ എന്നൊക്കെ. കുറച്ചൊക്കെ അടിച്ചുപൊളി ആവാം, എന്നാൽ ഒരു ഫ്യൂച്ചർ കരിയർ പ്ലാൻ കൂടെ വേണം. ശരിക്കും ആ ഒരു പ്രായത്തിൽ നിങ്ങൾ നിങ്ങളുടെ കരിയർ ഉയർത്താനായി കുറച്ചു കഷ്ടപ്പെട്ടാൽ ഒരു മുപ്പതുകളിൽ എത്തുമ്പോഴേക്കും നിങ്ങൾ ജീവിതത്തിൽ ഒരു സേഫ് സോണിൽ എത്തിയിട്ടുണ്ടാവും. നിങ്ങളൊക്കെ വിചാരിക്കുന്നത് പോലെ മുപ്പത് - നാൽപതുകൾ ഒന്നും ഒരു വലിയ പ്രായമൊന്നും അല്ല. അടിച്ചു പൊളിക്കാൻ മാത്രമല്ല ഒരു കുടുംബം ഈസി ആയി കൊണ്ടു നടക്കാനുള്ള പൈസയും അപ്പോൾ കൈയിൽ കാണും. ഉറപ്പ്! ആണായാലും പെണ്ണായാലും ഇത് ബാധകമാണ്. 

പറഞ്ഞു വന്നാൽ ഇനിയും ഒരുപാട് കാര്യങ്ങളുണ്ട്. നാല്പതു വർഷങ്ങൾ ഒരുപാടൊരുപാട് കാര്യങ്ങളാണ് പഠിപ്പിച്ചത്. അതിൽ പറ്റാവുന്നിടത്തോളം ഒക്കെ ജീവിതത്തിൽ പ്രായോഗികമാക്കാൻ ശ്രമിക്കാറുണ്ട്. ഇപ്പോഴും പഠിച്ചു കൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്, മാറ്റങ്ങൾ സംഭവിച്ചു കൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. നമ്മൾ വായിക്കുന്ന പല നല്ല കാര്യങ്ങളും അങ്ങ് വെറുതേ വായിച്ച് ആ വഴി വിടുന്നവരാണ്. എന്നാൽ കുറച്ചെങ്കിലും അതെല്ലാം ജീവിതത്തിൽ പകർത്താൻ ഇന്നു മുതൽ ഒന്ന് ശ്രമിച്ചു കൂടെ? ചെറുതായിട്ട് മതിയെന്നേ... വല്യ ഘനത്തിലൊന്നും വേണ്ട. ഒരു കൈ നോക്കൂ!

എൻ്റെ ചുറ്റും ഉള്ളവരാണ്, എൻ്റെ കൂടെ നടന്നവരാണ് എന്നെ ഇന്ന് കാണുന്ന ഞാൻ ആക്കിയത്. അവർ എനിക്ക് തന്നത് വേദനകളായാലും, സന്തോഷങ്ങളായാലും അതിന് ഈയുള്ളവൾക്ക് നന്ദിയുണ്ട്. ഞാൻ പല കാര്യങ്ങളും പഠിച്ചതും തിരുത്തിയതും അവർ കാരണമാണ്. ഇക്കണ്ട വർഷങ്ങൾക്കിടയിൽ അറിഞ്ഞോ അറിയാതെയോ ആരെയെങ്കിലും ഒക്കെ വിഷമിപ്പിച്ചു എങ്കിൽ ക്ഷമ ചോദിക്കുന്നു. എല്ലാവരെയും സന്തോഷിപ്പിച്ചു കൊണ്ട് ആർക്കും ജീവിക്കാൻ ആവില്ലല്ലോ. നമ്മുടെ ഓരോരുത്തരുടെയും ജീവിത സാഹചര്യങ്ങളാണ് നമ്മെക്കൊണ്ട് ഓരോന്ന് ചെയ്യിപ്പിക്കുന്നത് എന്നറിഞ്ഞാൽ ആരോടും ദേഷ്യം തോന്നേണ്ട കാര്യമില്ല. പരസ്പരം ക്ഷമിച്ചും മനസ്സിലാക്കിയും അതേ സമയം അവനവനു വേണ്ടി തന്നെ ഉറച്ചു നിൽക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ ആണ് നമ്മൾ നമ്മളാവുന്നത്. അത് പലരും പല വിധത്തിലാവും ജീവിതത്തിൽ പ്രായോഗികം ആക്കുന്നത്. നിങ്ങളുടെ രീതിയിൽ എല്ലാവരും ജീവിക്കണം എന്ന് നിർബന്ധമില്ല. അടിസ്ഥാനപരമായി നാം സന്തോഷത്തോടെയും മന:സമാധാനത്തോടെയും ഇരിക്കുക എന്നതാണ് പ്രധാനം. 

"അവനവനാത്മ സുഖത്തിനാചരിക്കുന്നവ

അപരനു സുഖത്തിനായ് വരേണം" എന്ന് ഗുരു പറഞ്ഞതിൻ്റെ ആഴം കൂടെ മനസ്സിലാക്കുക.

എല്ലാവർക്കും ഒരുപാട് സ്നേഹം, അല്ലാ... നന്ദി!

"I have come in terms with myself, 

 I am in peace with myself. 

Now, let me love myself a little more,

Allow me to know myself a little better,

For, I haven't been there for her at anytime."

                                                                  - Lakshmi